Regelmatig kom ik ze tegen, de pubers en jongeren die het hebben opgegeven. Vaak zijn ze depressief, verslaafd aan games, ze roken joints en school hebben ze opgegeven of ze bungelen er wat bij. Heel vaak hebben ze ook een diagnose gekregen omdat het maar niet lukte. ADD en Asperger scoren daarbij hoog.

De wanhoop en lijdensdruk zijn erg hoog en meestal is er al van alles geprobeerd. In veel gevallen is er minimaal één schoolniveau lager afgestroomd. Het begin onderwijs was meestal gymnasium of VWO en het is geen uitzondering dat de pubers eveneens vastlopen op het VMBO en dat de jongeren helemaal niet een diploma hebben gehaald of met hangen en wurgen en veel creatieve ingrepen een soort van diploma.

Wat is er aan de hand met de drop outs?

Heel vaak gaat het hier om hoogbegaafde en vaak introverte hooggevoelige kinderen, vaak jongens. Ooit zijn zij heel enthousiast begonnen aan hun schoolcarrière. Ze merkten al snel dat ze al veel wisten en veel konden. Ze merkten ook op dat het akelig was als je iets niet wist of dat het saai was om aan onderwerpen die niet je interesse hebben, aandacht te besteden.

Meestal kregen ze veel complimentjes en feed back om hun slimheid. En dan durf je geen fouten te maken of te laten zien dat je iets niet weet. Omdat het ook vaak goed gebekte en ‘eigenwijze’  kinderen zijn met een grote woordenschat en een schijnbare assertiviteit, strooien ze zand in de ogen van de mensen in de omgeving. Ze maken veel kabaal als ze iets niet willen en zorgen ervoor dat ze vooral mogen doen wat ze leuk vinden.

Afhankelijk van het temperament trekken andere kinderen zich langzamerhand terug. Beide keren wordt er niet tegemoet gekomen aan wat ze werkelijk nodig hebben.

Veel kinderen mochten en mogen extra taken doen en krijgen uitdagende lesstof. Hierdoor krijgen ze vaak meer van hetzelfde, maar oefenen ze geen competenties die later heel hard nodig zijn.

Wat gebeurt er op het voortgezet onderwijs

Zo komen deze kinderen al dan niet met extra aandacht door het basisonderwijs. Vaak gaat het in het eerste jaar van het voortgezet onderwijs nog best goed, maar in de jaren erna komt de klad erin. Het lukt niet meer om op geheugen goede cijfers te halen en er staan lessen op het programma die vreselijk saai, oninteressant en onzinnig zijn. Regelmatig voelt een dergelijk kind zich ook niet zo thuis tussen de klasgenoten en voelen ze zich door leerkrachten niet begrepen. En dat alles is een fatale mix.

Het kind, inmiddels puber, heeft geen idee hoe het de lesstof op moet pakken, weet niet hoe het zichzelf kan motiveren en hoe het kan doorzetten en uithouden van onaangename taken en situaties, voelt zich buitengesloten en keert zich vaak af leerkrachten en klasgenoten. In eerste instantie komen er nieuwe kansen op lager onderwijs, maar hier voelt deze leerling zich vaak alleen maar nog meer buiten de boot vallen.

Dit is vaak het begin van jarenlange (gezins) ellende met een puber op een kamer vastgekleefd aan de computer of opgaand in een groep rokende en drinkende pubers. Of afwisselend eenzaam computeren of negatief en destructief groepsgedrag.

Wat gebeurt er in de hoofden van deze kinderen

Wat mij telkens weer opvalt bij deze kinderen als ik ze als puber of jongere in de praktijk krijg is de eenzaamheid en vooral de ervaren zinloosheid en betekenisloosheid. Zij voelen zich al jong niet aangesloten bij de leertaken en ook bij andere kinderen missen ze vaak net de boot. Omdat ze meestal in eerste instantie wel veel lawaai maken, wordt er tegemoet gekomen aan hun behoefte op intellectueel gebied. En zo komen ze de basis schooltijd door.

Op het voortgezet onderwijs moeten ze presteren en zich echt gaan voegen naar het onderwijsmodel en flexibel omgaan met verschillende lessen en aan algemene eisen voldoen. Omdat ze de basisvaardigheden missen die noodzakelijk zijn voor goed presteren lopen ze vast.

En weer ervaren ze zinloosheid, betekenisloosheid en wordt de eenzaamheid groter. Maar wat vooral gaat wringen is het zelfbeeld. De meningen van anderen worden geïnternaliseerd. Ik hoor hen over zichzelf zeggen dat ze a-sociaal, arrogant, lui, dom, zwak, negatief, onverschillig en regelmatig ook dat ze add of asperger zijn. Met de nadruk allemaal op ZIJN in plaats van hebben of doen.

Dit alles heeft tot gevolg dat met name het zelfrespect zwaar onder druk staat en mogelijk is dat het zwaarst van alles.

Hoe voorkomen we dat alles verloren gaat?

Gelukkig zorgt het leven er zelf voor dat alles ook weer een andere wending krijgt zo is mijn ervaring. De meeste jongens (toch weer die jongens) zie ik na hun 25e uiteindelijk ergens terecht komen waar ze beginnen te bloeien. Maar de pijn, eenzaamheid en verdriet is vaak groot geweest en schrijnend aan de oppervlakte blijven kleven.

En bij al deze jongeren moet ik vaak diep zuchten en had ik ze gegund dat ze die pijn op hun 4e, 6e of 9e jaar hadden mogen hebben. Ook dan doet het pijn en verdriet, maar 10, 20 of 30 jaar later is er al een diep en groot gat geslagen in het zelfrespect en het zelfvertrouwen. En dat is een rauwe open wond die makkelijk weer open gaat.

Nog vaker slaat de angst mij om het hart als ik tijdens de opleidingen hoor over alle aandacht voor hoogbegaafde kinderen en hoe hier mee wordt omgegaan om hen passend onderwijs te bieden. Ouders eisen in hun wanhoop dat hun kind ‘extra’ krijgt, maar ik vrees dat met alleen extra en meer van hetzelfde het kind uiteindelijk verder afdrijft.

Wat deze kinderen nodig hebben is het trainen van het starten van activiteiten die niet altijd leuk zijn, het leren volhouden van aandacht bij deze taken, flexibiliteit, tegenslagen incasseren, fouten mogen maken, gemaakte planningen uitvoeren, tijd leren indelen, het geheel, maar ook vooral de delen overzien en stap voor stap uitvoeren en doelgericht doorzettingsvermogen. Dit worden de zogenaamde executieve functies genoemd.

Hierdoor leren ze zichzelf slijpen en winnen ze aan zelfvertrouwen en zelfrespect. Want we willen toch dat ieder kind zijn potentieel waarmaakt en daarvoor zijn de competenties van de executieve functies belangrijker dan het IQ.
Inmiddels is het mijn overtuiging dat een kind met een gemiddeld IQ, maar met goed ontwikkelde bovengenoemde vaardigheden kan promoveren aan de universiteit op ieder gebied die het maar WIL.  Het kind echter met het hoge IQ die nooit deze competenties heeft geoefend en vooral zinloosheid ervaart en uit verbinding is met andere jongeren, zal struikelen op ieder onderwijs.

Laten we dus alsjeblieft voorkomen dat de kinderen uitvallen door hen te zien en naar ze te luisteren, maar ook vooral door hen te stimuleren om ervaringen op te doen die niet gemakkelijk zijn. En hen daarin steunen en stimuleren opdat ze zichzelf leren kennen als een waardevol persoon.

En jij prachtige jongeman die zaterdag zo openhartig was. Dank je wel want je liet mij weer opnieuw inzien hoe belangrijk het is dat wij kinderen zien in wie ze zijn en wat ze werkelijk nodig hebben. Dan kunnen wij hen al heel jong stimuleren om hun potentieel waar te maken door hen te laten leren wat ze zo moeilijk vinden. Opdat we deze kinderen niet verliezen en zij leren hun zelfrespect op te bouwen.


NB: lees ook vooral de onderstaande reacties waaronder die van Jovabo. Hoogbegaafdheid gaat uiteraard niet alleen over de executieve functies. De werkelijkheid is altijd complexer. Dit is slechts het deel wat in deze blog vooral naar voren komt. Jovabo spreekt over meerbegaafdheid waar kinderen op alle fronten op een level functioneren wat verder is dan leeftijdgenoten.  Wat voor mij kenmerkend is, is de genoemde eenzaamheid en het missen van de aansluiting. Daar moeten we wat mee en dat is pijnlijker dan aanleren van vaardigheden omdat het zo gaat over eie je ten diepste bent.


Wanneer je deze tekst, of gedeeltes daarvan, wilt gebruiken vraag dan even toestemming.
De link mag gedeeld worden op social media.

Lees ook: Het slagveld van Havo en VWO-2
Lees ook over Ik leer leren
Bekijk ook het filmpje: Concentratieproblemen bestaan niet
Bekijk ook het filmpje: Zo help je bij faalangst


Je las een blogartikel van Centrum Tea Adema…

…maar kijk gerust ook eens naar de andere informatie op onze website:

Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en video’s vol tips en inzichten?

Like dan onze Facebook-pagina of schrijf je in voor onze 2-wekelijkse nieuwsbrief. Allebei mag ook. ;-)