Misschien wel de alleroudste opvoedtip is het werken met beloningen. Heel vroeger was het de krul van de juf of meester, later kwamen de stickers en tegenwoordig zie je door de bomen het bos niet meer.
Het principe is simpel en komt rechtstreeks uit de gedrags- en leertheorieën. Pavlov is er beroemd mee geworden door met een bel te rinkelen wanneer een hond iets lekkers kreeg. Skinner liet ons weten dat het gevolg van het gedrag het belangrijkste was en Bandura stelde dat we vooral leren door te observeren wat anderen doen.
Beloon goed gedrag en negeer ongewenst gedrag
De gouden regel in opvoedland, ware het niet dat negeren ten eerste heel moeilijk is en ten tweede dat het een wrede maatregel is voor kinderen. Mensen hebben de neiging om een tandje bij te zetten wanneer ze niet gehoord of gezien worden. Kinderen zullen daarom steeds meer uit de kast trekken om te laten weten dat ze ergens iets van vinden of een behoefte hebben. Dat betekent dat het negeren steeds moeilijker wordt.
Gedrag in goede banen leiden
Effectiever is het om bij ongewenst gedrag duidelijk te maken dat je er graag ander gedrag voor in de plaats wilt zien. Een mooie manier hiervoor is de sandwichfeedback methode. Je benoemt eerst wat goed gaat, doet een suggestie voor ander gedrag en benoemt ten slotte wat het voordeel voor het kind zal zijn van het gewenste gedrag.
Het voordeel van deze manier van sturen van het gedrag van een kind is dat je neutraal blijft en een positieve sfeer blijft houden. Je hoeft niet te onderhandelen over het een of ander of het over gevoelens van teleurstelling, boosheid en verdriet te hebben. Je houdt het gericht op dat wat er aan de hand is.
Wat ouders vaak doen, en regelmatig geleerd door de IK-boodschap, is het eigen gevoel in de kwestie leggen. Natuurlijk is het goed om gevoel te benoemen, want daar leren kinderen vele goede dingen van. Als het om ongewenst gedrag gaat, loop je het risico dat je kind afhaakt. Bovendien ligt het aanpraten van een schuldgevoel op de loer. Want wat moet een kind met jouw gevoel van teleurstelling? Hij kan het afwijzen (zoek het maar uit, wat kan mij het schelen..) of het zich aantrekken. (Het is mijn schuld dat mama zich niet fijn voelt…..).
Beide reacties wil je niet hebben op de lange termijn. Omdat wij mensen gewoontedieren zijn, zit je daarom zo maar in een patroon. En ja, doe het dan gelijk effectief en leer jezelf een manier die voor alle partijen prettig is zoals de genoemde sandwich feedback methode.
Het kind in het dagelijkse gebruik…
Blijft over dat alleen in sprookjes het elke dag feest is, en in onze dagelijkse realiteit er van alles aan de hand is. Kinderen hebben veel te leren en doen dat met horten en stoten. Ouders verliezen dagelijks hun geduld en zien en horen veelvuldig niet de goede bedoelingen van hun kind.
Ziedaar, het dagelijkse rumoer wat al begint bij het aankleden, het ontbijt, op tijd op school komen, bordjes leegeten en veters strikken.
Overigens zou ik de ouders niet te eten willen geven die jarenlang klittenband schoenen kopen ter voorkoming van ochtendlijke stress :-). Maar ondanks de klittenband schoenen moet een kind veel leren, niet alleen de praktische zaken, maar vooral ook hoe zich te gedragen.
En hier halen vele ouders alles uit de kast om het kind te vormen naar hun normen en waarden. Er wordt wat af ge-onderhandeld in Nederlands gezinnen. De koek en snoeptrommel is ook altijd goed voor het beïnvloeden van gedrag, evenals het geven van mobieltjes en i-pods voor gewenste resultaten op school. Het is natuurlijk de vraag wat het kind van dit soort beloningen leert: Iets over het leren van gedrag of over hoe de ouders leren te manipuleren…….
Beloningssystemen
Gedrag belonen is dus zo oud als de weg naar Rome en met name jonge kinderen blijken qua hersenstructuur tot de pubertijd het meest beïnvloedbaar voor beloning. Wat ze dagelijks het meest krijgen is overigens gemopper en wat ze fout doen. :-).
Het is daarom slim om gebruik te maken van deze kennis door je af te vragen hoe je omgaat met belonen. Ouders doen er handig en verstandig aan om er eens even voor te gaan zitten, en regelmatig te gaan bepalen wat ze graag willen dat het kind gaat leren. Uiteraard kan dit samen met het kind in proportie worden opgepakt en dan kan er een echt beloningssysteem worden geïntroduceerd. Niet om gedrag te manipuleren, maar samen te kijken naar wat het kind leert en hoe het aangepakt kan worden. Kinderen zijn tenslotte geen robots of hondjes. :-)
Door twitter ontdekte ik een prachtige site waar iedereen gratis opgroeikaarten kan downloaden om te gebruiken. Niet alleen ziet dit er prachtig uit, maar ouders kunnen er ook goede ideeën op doen voor een volgend (leer)doel.
Er is maar een enkel aandachtspunt en dat is het feit dat dergelijke kaarten een beperkte houdbaarheid hebben. Dat is wel iets om heel goed rekening mee te houden. Ouders denken soms dat het een wondermiddel is, maar de realiteit is dat je regelmatig moet verversen en eventjes “normaal” moet doen.
Ik weet nog dat ik in de loop der jaren vele malen nieuwe dingen bedacht om vooral zoonlief bij de les te houden. Het was een wankel evenwicht: te hoge vragen leidden tot verscheurde kaarten en te lage vragen tot te weinig verandering. Uiteindelijk was het vaak een wankel evenwicht tussen dingen die gewoon punt uit moeten zoals tandenpoetsen en zaken die met veel moeite geleerd worden.
Maar los van het effect zijn de opgroeikaarten prachtig om te zien, neem snel een kijkje op de site voor gratis opgroeikaarten. Je vindt er bovendien, aftelkalenders voor de komende spannende tijd, zakgeldlijsten, picto’s en dagritme kaarten. En allemaal ziet het er prachtig en praktisch uit.
De krul van de juf is al jaren uit de gratie, maar ik hoop wel dat de aandacht en het compliment wat erbij hoorde, is gebleven………
Lees ook: Meer manieren van reageren op gedrag
Lees ook: Negeer negatief gedrag en beloon positief gedrag
Lees ook: Teveel complimenten zijn slecht voor een kind
Lees ook: Stimulerende ouders zijn goed voor kinderen
Lees ook: De hersenen van lerende kinderen
Lees ook: Wat aandacht krijgt groeit
Wat een helder stuk om te lezen! Ik herken het helemaal, zeker het stuk van de houdbaarheid van een beloningssysteem. Het werkt vaak gewoon even om het patroon te doorbreken en daarna op een andere manier verder te kunnen. De afgelopen maanden heb ik gemerkt dat dagritmekaarten veel door ouders gebruikt worden, voor aankleden, avondeten, naar bed gaan. Op een dagritmekaart ziet je kind zelf wat er moet gebeuren en wat hij zelf kan doen. Ik geloof erin dat als kinderen weten wat er van ze verwacht wordt ze het ook makkelijker zullen doen. Een tweede voordeel is dat je door de dagritmekaart als ouder ook een vast ritme aanhoudt. Ik kan er nog veel meer over schrijven, maar dat doe ik maar niet. Dat komt door mijn eigen enthousiasme voor al die verschillende kaarten die het opgroeien van kinderen kunnen ondersteunen!
p.s. De website zal binnenkort www. opgroeikaarten .n l gaan heten, via die naam is hij al te bereiken. (Ik moet alleen nog uitzoeken hoe dat werkt als ik het aanpas met de links naar pagina’s)
Dag Hanne,
Misschien een goed idee dat je me binnenkort een blogstukje stuurt als gastschrijver over de dagritmekaart? Ik plaats het in de categorie gastschrijver en dan kan je nieuwe link er ook bij. Is het trouwens handig dat ik je nieuwe link al opneem?
Mooi geschreven stuk over ongewenst gedrag bij kinderen. En zo dat het voor iedereen te begrijpen is. Ik adviseer iedereen om voor ze aan kinderen beginnen eerst maar een hond te nemen! ;o)
An Peters