Het probleem oplossen waar het hoort

Op het moment dat je wordt geboren, kun je wachten tot de eerste problemen zich voordoen. Problemen hebben vaak te maken met behoeften waar niet aan wordt voldaan en waar je nog geen adequaat antwoord op hebt. En ieder moment kun je kiezen of je een bevredigend antwoord gaat vinden of dat je het probleem groter en erger laat worden. Want zoals een wijze uitspraak ooit gedaan door iemand: ‘Je kunt de wind niet veranderen, maar wel je zeilen bijstellen’.

Wat is een probleem

Een probleem doet zich voor wanneer er iets gebeurt wat je niet wilt. Vaak heeft het te maken met omstandigheden van buitenaf. Iemand blokkeert de weg die je wilt gaan of je mogelijkheden schieten tekort om iets te bereiken. Na de feiten wordt het spannend. Want hoe ga je om met de blokkade en de onmacht als dat wat je wilt niet mogelijk is.
Je zou voor het gemak kunnen zeggen dat er twee opties zijn: Je gaat door op de ingeslagen weg waardoor de situatie vaak verergert en complexer wordt, of je neemt een andere route.
Wanneer je doorgaat op de ingeslagen weg, is de kans aanwezig dat de situatie erger wordt. Bijvoorbeeld: Pietje mag niet meedoen met een spelletje, Pietje wordt boos en slaat Klaasje en roept de hulp in van andere kinderen. Klaasje wordt ook boos en gaat naar juf. Juf vraagt wat er aan de hand is en krijgt 6 verschillende verhalen en vindt dat Pietje mee moet spelen. Klaasje gaat boos naar huis en zijn moeder gaat verhaal halen bij de moeder van Pietje…….
Uiteindelijk gaat het niet meer over het feit dat Pietje niet mee mocht spelen, maar over alles wat volgde op deze frustratie.

Voorbeeld gedrag

Ouders laten dagelijks aan hun kinderen zien hoe ze omgaan met hun eigen beren op de weg en welke oplossingen ze vinden voor de dagelijkse strubbelingen. Zo leren kinderen al heel jong iets over de beleving van tegenslagen, strubbelingen en frustraties. Worden dit soort ervaringen gevoeld als een ramp of is men in staat om perspectief en uitdaging te zien als het even tegen zit.
Daarnaast krijgen kinderen het besef mee of je zelf in staat bent om iets te veranderen aan je situatie of dat iemand of iets anders de schuld krijgt. Concreet kan je de laatste houding herkennen aan het woordje ‘IK’ of  ‘JIJ/HIJ/ZIJ’.
Wanneer kinderen hun ouders vaak ‘Ik ‘  horen zeggen in relatie tot problemen, leren ze dat ze zelf keuzes hebben en de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen leven. Anderzijds is het zo dat wanneer een kind van huis uit mee krijgt dat het tegen zit omdat anderen of omstandigheden er de schuld van zijn, leert het kind slachtoffer te zijn.

Veiligheid en assertiviteit

Als kinderen zich veilig en vertrouwd voelen, durven en kunnen ze zichzelf zijn. Dit betekent dat ze zich durven uiten en zo nodig voor zichzelf op kunnen komen door hun wensen en behoeften kenbaar te maken. Veel kinderen voelen zich in andere situaties zoals op school of bij vriendjes nog niet zo op hun gemak. Wanneer er dan iets gebeurt wat ze niet leuk vinden, is het risico aanwezig dat het kind dit oppot. In de veiligheid van thuis komt het dan tot, vaak een boze, uitbarsting. Als ouders deze boze buien niet herkennen en deze buien en alles wat erbij hoort accepteren, is er al snel een patroon ontstaan. In mijn praktijk heb ik zeer regelmatig te maken met boosheid van kinderen van deze orde. Vaak zeggen ouders dan dat het zo sneu is voor het kind en daarmee zeggen ze ook dat het kind het recht heeft dat het zich mag afreageren op de ouders. Ouders nemen dan als het ware de ellende van het kind op hun eigen schouders.

Omgaan met frustratie

Het vraagt inzicht en wijsheid van ouders om hun kind te leren omgaan met boosheid die ergens anders is ontstaan. Zeker wanneer een kind vaak boos uit school of bij een vriendje vandaan komt, is het verstandig om het kind te leren assertief te leren reageren.
Wat kunnen ouders doen:

• Allereerst grenzen stellen aan het boze gedrag; welk gedrag mag wel en welk gedrag niet (rood of groen)
• Vragen hoe het komt dat het kind zo boos is
• Vraag NOOIT waarom het kind boos is
• Erkenning geven voor de frustratie, het verdriet en/of de boosheid
• Complimenten geven dat het kind vertelt waarover het gaat
• Bespreken wat het kind heeft gedacht en gedaan tijdens de voor hem nare situatie en complimenten geven op die dingen die werkbaar zijn of kloppen
• Gedragsalternatieven ontdekken: Wat had het kind wel kunnen doen, hoe reageerden andere kinderen, wat had het kind graag willen doen en eventueel oefenen van standaardzinnetjes zoals ‘ik vind dit niet leuk’

Wanneer ouders met hun kind kunnen reflecteren op de situatie en gedragsalternatieven hebben bedacht, krijgt het kind meer grip op situaties die het (nog) moeilijk vindt.

Sociale vaardigheden

Door te praten over de boosheid van het kind naar aanleiding van een situatie op een andere plek, geven ouders aan het kind serieus te nemen. Tegelijkertijd geven ouders de boodschap dat je problemen op moet lossen op de plek waar ze zich voordoen. Hier leert een kind verschillende sociale vaardigheden van zoals opkomen voor jezelf, evalueren van een situatie, zaken bespreekbaar maken, andere meningen kunnen horen, rekening houden met anderen en zo nodig excuses maken en aanvaarden.
Deze aanpak leidt ertoe dat kinderen steeds meer vaardigheden leren en zich daardoor op steeds meer plekken veilig genoeg voelen om zich zelf te laten zien en horen. Tegelijkertijd zullen ze merken dat ze daardoor meer geaccepteerd worden door andere kinderen en volwassenen omdat ze eerlijk voor hun eigen mening en gevoel uitkomen. Hoogstens kan iemand anders daar een andere mening over hebben en dat is dan gelijk weer een mooie leerervaring. Zo is de cirkel weer rond.
En dan wordt het oplossen van problemen en alle emoties die daarmee gepaard gaan, een kwestie van het vinden van een oplossing in het hier en nu en leren verwerken van die emoties ook in het hier en nu.

Lees ook: Moed moet: wat zijn problemen…
Lees ook: De taal in het land van de kindercoach
Lees ook: Als je luistert naar kinderen
Lees ook: De kindercoach is een stoplichtdenker
Lees ook: Helpende manieren van reageren op een boos kind
Lees ook: Als boosheid een belemmering wordt
Lees ook: Emoties, wat moet je ermee?
Lees ook: Het geheim van het boze kind
Lees ook: Boosheid tussen ouders en kinderen